واقعیت تاریخی ظهور اسلام که با فتح قلوب و سرزمین‌ها همراه شد، در ادامه با ایده امامت توأم گشت و با وجود آنکه در قرن نخست هجری، فضای اجتماعی مسلمین بر محور بحث خلافت پیامبر و استمرار مدنیت نبوی شکل گرفته بود، با گذشت زمان، به‌تدریج افکار عمومی متوجه بحث مهدویت گردید. اگرچه مهدویت وسیع‌ترین و عمیق‌ترین معنای گفتمانی خود را در مکتب اهل‌بیت پیامبر و شیعیان دنبال می‌کرد، جریان‌ها و گروه‌های دیگر اسلامی نیز از این آرمان دست نکشیده و غالباً با رویکرد سیاسی به آن نزدیک می‌شدند. این وضعیت در ضمن تحولات تاریخ امامت ادامه داشت تا اینکه موافق با اخبار پیامبر و معصومین، آخرین امام شیعیان متولد شد و اندک زمانی پس از آن به غیبت رفت. از این زمان به بعد و در نتیجه تلاش عالمان شیعه در تبیین معرفتی و تاریخی وضعیت غیبت ــ مبتنی بر آموزه‌ها و معارف قرآنی و روایی ــ حجم وسیعی از ادبیات دینی درباره نجات‌بخشی که در پایان تاریخ ظهور کرده و آرمان‌های اسلامی را به تمامی محقق خواهد ساخت، به‌وجود آمد.
همچنين این موضوع بیش از آنکه یک مسئله تاریخی به حساب آید، گرایشی فطری محسوب شده که از سرشت کمال‌طلب و حقیقت‌جوی انسان ناشی می‌گردد و انبیای الاهی به‌عنوان مبشران و زمینه‌سازان این ایده به شمار می‌روند. بنابراین، مهدویت عبارت از طرح و بنیانی فکری است که هم‌زمان به منزله یک اصل راهبردی در اندیشه اعتقادی و اجتماعی اسلام مطرح شده و به مانند اصل ایده اسلام، در چارچوب حصارهای قومی، منطقه‌ای و نژادی محدود نمی‌گردد. آموزه مهدویت، ارایه‌دهنده طرح جامع و نظام‌مندی است که ناظر بر جریان کلی خلقت و هدایت و در ادامه تاریخ انبیا و امت‌های پیشین، توسط پیامبر خاتم صلی‌الله‌علیه‌وآله در قالب دین برای بشر به ارمغان آمده و مهدی موعود عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف رسالت خطیر تحقق آن در گستره جهانی را عهده‌دار است.
آموزه مهدویت، در گستره علوم و معارف اسلامی (خصوصاً در رویکرد شیعی) از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. این ویژگی تنها به حوزه معارف عقلی و تحلیلی مربوط به فهم و تفسیر آموزه‌های اسلامی محدود نمی‌شود و حوزه‌های دانشی تاریخ، جغرافیا، فرهنگ و سیاست را نیز دربرمی‌گیرد و بر این اساس، علاوه بر «ذهنیت» در «عینیت» دیدگاه اسلامی درباره حیات، حضوری جدی دارد.
همچنين این موضوع بیش از آنکه یک مسئله تاریخی به حساب آید، گرایشی فطری محسوب شده که از سرشت کمال‌طلب و حقیقت‌جوی انسان ناشی می‌گردد و انبیای الاهی به‌عنوان مبشران و زمینه‌سازان این ایده به شمار می‌روند. بنابراین، مهدویت عبارت از طرح و بنیانی فکری است که هم‌زمان به منزله یک اصل راهبردی در اندیشه اعتقادی و اجتماعی اسلام مطرح شده و به مانند اصل ایده اسلام، در چارچوب حصارهای قومی، منطقه‌ای و نژادی محدود نمی‌گردد. آموزه مهدویت، ارایه‌دهنده طرح جامع و نظام‌مندی است که ناظر بر جریان کلی خلقت و هدایت و در ادامه تاریخ انبیا و امت‌های پیشین، توسط پیامبر خاتم صلی‌الله‌علیه‌وآله در قالب دین برای بشر به ارمغان آمده و مهدی موعود عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف رسالت خطیر تحقق آن در گستره جهانی را عهده‌دار است.
آموزه مهدویت، در گستره علوم و معارف اسلامی (خصوصاً در رویکرد شیعی) از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. این ویژگی تنها به حوزه معارف عقلی و تحلیلی مربوط به فهم و تفسیر آموزه‌های اسلامی محدود نمی‌شود و حوزه‌های دانشی تاریخ، جغرافیا، فرهنگ و سیاست را نیز دربرمی‌گیرد و بر این اساس، علاوه بر «ذهنیت» در «عینیت» دیدگاه اسلامی درباره حیات، حضوری جدی دارد.